W związku z odsunięciem od orzekania w trybie art. 130 ustawy o ustroju sądów powszechnych (dalej: u.s.p) Sędziego Sądu Okręgowego Adama Synakiewicza przez Ministra Sprawiedliwości Zbigniewa Ziobrę oraz Sędziego Sądu Okręgowego w Warszawie Piotra Gąciarka przez Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie Piotra Schaba, zajmujemy następujące stanowisko i wskazujemy na opisane poniżej problemy prawne.
W dniu 9 września 2021 r. Minister Sprawiedliwości Zbigniew Ziobro odsunął od orzekania Sędziego Sądu Okręgowego w Częstochowie Adama Synakiewicza w trybie art. 130 u.s.p. Sędzia Adam Synakiewicz, orzekając w wydziale odwoławczym Sądu Okręgowego w Częstochowie, uchylił wyrok Sądu I instancji z powodu zasiadania w składzie orzekającym nieuprawnionego sędziego w osobie Iwony Służałek-Pilarskiej. Sędzia Iwona Służałek-Pilarska otrzymała bowiem rekomendację na sędziego Sądu Rejonowego w Zawierciu w 2019 roku od obecnej, upolitycznionej Krajowej Rady Sądownictwa. Zgodnie z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej niezależność Krajowej Rady Sądownictwa jest wielce wątpliwa, a proces powoływania sędziów z jej udziałem wadliwy, albowiem pozwala politykom wpływać na skład Rady. Po wydaniu przez sędziego Adama Synakiewicza ww. orzeczenia Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych Przemysław Radzik zażądał zawieszenia sędziego Synakiewicza w czynnościach służbowych. Prezes Sądu Okręgowego w Częstochowie odmówił Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Przemysławowi Radzikowi, by odsunąć „karnie” od orzekania sędziego Adama Synakiewicza. Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro stwierdził wówczas, że sędzia Adam Synakiewicz powinien zostać usunięty z zawodu. W tym samym dniu powołany przez Zbigniewa Ziobrę na funkcję Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych i jednocześnie Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie – Piotr Schab wydał komunikat, w którym poinformował, że jego zastępca wszczął postępowanie wyjaśniające w związku z wydaniem wyroku przez sędziego Adama Synakiewicza w Sądzie Okręgowym w Częstochowie. Decyzja w sprawie sędziego Adama Synakiewicza stanowiła bez wątpienia precedens polegający na odsunięciu od orzekania sędziego z uwagi na treść orzeczenia i pomimo braku wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przeciwko osobie sędziego. W tym miejscu należy wskazać, iż zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE z 15 lipca 2021 r. – pkt 1 tiret drugie (w sprawie C – 791/19) treść orzeczenia sądowego nie może być kwalifikowana jako przewinienie dyscyplinarne, a co za tym idzie nie może stanowić podstawy odsunięcia sędziego od orzekania w trybie art. 130 u.s.p.
Sędzia Piotr Gąciarek został wyznaczony do orzekania wraz z osobą sędziego Stanisława Zduna, którego powołano do pełnienia obowiązków sędziego w Sądzie Okręgowym w Warszawie na podstawie uchwały upolitycznionej Krajowej Rady Sądownictwa (neoKRS). W związku z tym, sędzia Piotr Gąciarek odmówił orzekania w składzie z tą osobą mając na względzie wyrok TSUE z 19 listopada 2019 r., w połączonych sprawach C-585/18, C-624/18, C-625/18 oraz uchwałę składu połączonych Izb Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2020 r. BSA I – 4110-1/20. Jak wynika z tych orzeczeń, orzekanie w składzie z udziałem sędziego Stanisława Zduna mogłoby skutkować nieważnością postępowania, a zatem sędzia wykazał się troską o powagę urzędu sędziego sądu okręgowego oraz dobro sprawy mającej podlegać rozpoznaniu.
W odpowiedzi na to oświadczenie Prezes Sądu Okręgowego Piotr Schab w dniu 13 września 2021 r. zarządził natychmiastową przerwę w czynnościach służbowych sędziego Piotra Gąciarka na okres jednego miesiąca. W zarządzeniu Piotr Schab wskazał, że dalsze orzekanie przez sędziego Gąciarka jest niemożliwe z uwagi na istotne interesy oraz powagę sądu, w związku z prowadzonymi przez rzecznika dyscyplinarnego w stosunku do tego sędziego czynnościami wyjaśniającymi oraz faktem, że odmówił orzekania, a zatem nie wypełnił swoich obowiązków służbowych.
Przesłanki zastosowania bez orzeczenia sądu dyscyplinarnego natychmiastowej przerwy w czynnościach służbowych sędziego na podstawie art. 130 § 1 u.s.p. mają charakter absolutnie wyjątkowy, dotyczą bowiem ujęcia sędziego in flagranti (na gorącym uczynku) popełnienia przez niego przestępstwa umyślnego lub innego, takiego czynu, którego dokonanie narusza powagę sądu lub istotne interesy służby sędziowskiej. Przepis ten stanowi mianowicie, że „Jeżeli sędziego zatrzymano z powodu schwytania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa umyślnego albo jeżeli ze względu na rodzaj czynu dokonanego przez sędziego powaga sądu lub istotne interesy służby wymagają natychmiastowego odsunięcia go od wykonywania obowiązków służbowych, prezes sądu albo Minister Sprawiedliwości mogą zarządzić natychmiastową przerwę w czynnościach służbowych sędziego aż do czasu wydania uchwały przez sąd dyscyplinarny, nie dłużej niż na miesiąc.”
W przypadku sędziego Adama Synakiewicza, ani sędziego Piotra Gąciarka, przesłanki z art. 130 u.s.p. oczywiście nie wystąpiły w żadnej z tych spraw.
Wskazany powyżej przepis art. 130 u.s.p. został wykorzystany przeciwko sędziom Synakiewiczowi oraz Gąciarkowi instrumentalnie i ma służyć wyłącznie odsunięciu od wykonywania obowiązków sędziowskich ”niewygodnych” dla władzy politycznej i jej funkcjonariuszy sędziów, którzy podejmują decyzje zgodnie z prawem i własnym sumieniem, są wierni Konstytucji i złożonej przysiędze sędziowskiej, są niezawiśli.
Na kanwie sprawy sędziego Adama Synakiewicza Forum Współpracy Sędziów złożyło na ręce Rzecznika Praw Obywatelskich wniosek o wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie uchylenia decyzji o zarządzeniu przerwy w czynnościach służbowych sędziego Adama Synakiewicza oraz o podjęcie działań zmierzających do usunięcia niekonstytucyjnych zapisów uprawniających Ministra Sprawiedliwości do zarządzenia takiej przerwy w stosunku do sędziego.
Popieramy powyższy wniosek zgadzając się z podniesionymi w nim argumentami, wskazującymi na niekonstytucyjność tego przepisu. Jak wskazano we wniosku niedopuszczalna jest sytuacja, w której organ władzy wykonawczej i czynny polityk, wyrażając niezadowolenie z treści orzeczenia niezawisłego sądu, podejmuje decyzję o czasowym pozbawieniu sędziego prawa wykonywania zawodu, jest sytuacją całkowicie nieakceptowalną w demokratycznym państwie prawnym (art. 2 Konstytucji), narusza przewidziany w Konstytucji trójpodział i równowagę władz oraz związaną z tym niezależność władzy sądowniczej od władzy wykonawczej (art. 10 ust. 1 Konstytucji RP), prowadzi do uzurpacji przez władzę wykonawczą nadrzędności nad władzą sądowniczą oraz zastraszania i zmuszania sędziów do orzekania zgodnie z oczekiwaniami partii rządzącej. Za niekonstytucyjne uznać zatem należy samo uprawnienie Ministra Sprawiedliwości do zarządzenia natychmiastowej przerwy w czynnościach służbowych sędziego na podstawie art. 130 § 1 u.s.p. Termin rozpoznania decyzji o przerwie przez sąd dyscyplinarny, określony w art. 130 § 3 u.s.p., również jest niekonstytucyjny. W istocie bowiem zapewnia tylko pozorną kontrolę decyzji prezesa sądu (ministra) skoro przewiduje taki sam termin jak okres samej przerwy, czyli 1 miesiąc. Niezwłoczność działania w tej sprawie ze strony sądu dyscyplinarnego powinna być oczywista i wydaje się możliwa, w stosunku do tego terminu, zastosowanie analogii do terminów rozpoznania wniosków aresztowych (art. 254 § 1 k.p.k.), tj. 3 dni (przy nałożeniu obowiązku natychmiastowego poinformowania sądu). Tylko w takiej sytuacji można uznać, że kontrola decyzji prezesa sądu o odsunięciu sędziego od pracy jest zapewniona w sposób rzeczywisty. Pamiętać przy tym trzeba, że decyzja o pozbawieniu sędziego prawa do orzekania, jako dotykająca podstawowych interesów społecznych, to jest prawa stron do rozpoznania spraw przydzielonych danemu sędziemu, powinna mieć charakter wyjątkowy i poddana niezwłocznej kontroli niezawisłego sądu. Stąd też istnieje konieczność podjęcia działań zmierzających do niezwłocznego uchylenia skutków takich decyzji, a w dalszej perspektywie pozbawienia polityków instrumentu wpływania na decyzje sędziów.
W związku z powyższym omawiane decyzje Ministra Sprawiedliwości i Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie Piotra Schaba o odsunięciu sędziów od orzekania na podstawie art. 130 ustawy o ustroju sądów powszechnych muszą być uznane za niezgodne z Konstytucją i to zarówno w aspekcie systemowym (ustawowego uprawnienia), jak i merytorycznym (podstaw decyzji). Przesłanką, która legła u ich podstaw, jest bowiem wyłącznie podjęcie decyzji procesowych przez sędziów Adama Synakiewicza i Piotra Gąciarka niezgodnie z oczekiwaniem organu władzy wykonawczej i polityków rządzącej partii. Stanowi to naruszenie wskazanych reguł prawa i wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE.
Apelujemy do profesjonalnych pełnomocników procesowych o korzystanie z przepisów uprawniających do składania wniosków o wyłączenie od orzekania sędziów, którzy otrzymali nominacje sędziowskie z rekomendacji neo-KRS, celem zapobieżenia daleko idącym skutkom procesowym prowadzącym do podważenia ważności orzeczeń wydanych przez wadliwie wyłonionych i nominowanych sędziów. Działanie to leży w najlepiej pojętym interesie reprezentowanych przez nas Klientów. Jest to tym bardziej istotne po ostatnich wyrokach ETPCz i TSUE.
Przepis artykułu 130 u.s.p. staje się narzędziem do odsuwania od orzekania niezawisłych sędziów, co nie może być przez nas ocenione inaczej aniżeli nadużycie władzy.
adw. Kinga Dagmara Siadlak Prezes Zarządu Stowarzyszenia Adwokackiego Defensor Iuris
adw. Ewa Marcjoniak Kierownik Zespołu Wnioskowo – Procesowego Stowarzyszenia Adwokackiego Defensor Iuris