Art 138 k.r.o. zmiana orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego
Czas epidemii wpływa na finanse wielu osób. Nie oszczędza tych zobowiązanych do alimentacji. Zdarza się, że tracą oni pracę, mają obniżane wynagrodzenie. Czy w tych okolicznościach mogą liczyć na zmniejszenie wysokości alimentów? Odpowiedź na to pytanie nie jest oczywista. Trzeba pamiętać, że każdy przypadek jest indywidulany i wymaga wnikliwej oceny wielu czynników, od których uzależniona będzie ostateczna decyzja. Poniżej orzecznictwo mogące pomóc ocenić sytuację.
Art. 135 § 1 k.r. i o. uzależnia zakres świadczeń alimentacyjnych nie tylko od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, ale również od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
(II Ca 178/13 – Wyrok Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 14 października 2013 r., LEX nr 1717320)
Możliwości zarobkowe osoby zobowiązanej nie wynikają z faktyczne osiąganych zarobków i dochodów, ale stanowią środki pieniężne, które osoba zobowiązana może i powinna uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności, stosownie do swych sił umysłowych i fizycznych.
(I ACa 1827/16, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 11 maja 2017 r., LEX nr 2429663)
Zgodnie treścią art. 138 k.r.o. – w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Przez zmianę stosunków rozumieć należy wszelkie modyfikacje w statusie ekonomicznym stron mające wpływ zarówno na zwiększenie, jak i na zmniejszenie, zakresu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz zwiększenie lub zmniejszenie zakresu możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego.
(VI RCa 197/19, Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 27 listopada 2019 r. LEX nr 2753864)
Zgodnie z art. 138 k.r.o. w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Sąd zmienia orzeczenie bądź umowę dotyczące obowiązku alimentacyjnego tylko wtedy, gdy zmiana stosunków ma charakter istotny.
(VI RCa 151/19, Zmiana stosunków uzasadniająca zmianę orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. – Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 13 listopada 2019, LEX nr 2750264)
Przedmiotem żądania w niniejszej sprawie było obniżenie zasądzonych alimentów. Uwzględnienie takiego powództwa stosownie do przepisu art. 138 krio wymaga wykazania, że nastąpiła zmiana stosunków, a punktem odniesienia dla takiej zmiany jest sytuacja, jaka miała miejsce w chwili wydania orzeczenia nakładającego obowiązek alimentacyjny. Sytuację tę należy porównać z sytuacją aktualną. W obu przypadkach trzeba mieć przy tym na względzie z jednej strony usprawiedliwione potrzeby uprawnionego a z drugiej strony zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego (art. 135 § 1 krio).
(III Ca 787/13 – Wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 18 grudnia 2013 r. LEX nr 1716549)
Jak wynika z twierdzeń apelacji, pozwany poszukuje pracy w swoim zawodzie, za którą otrzymałby wynagrodzenie w wysokości zbliżonej do tego otrzymywanego dotychczas. Oznacza to, że jest możliwość znalezienia przez pozwanego pracy i otrzymywania przez pozwanego zarobków na poziomie zbliżonym na dzień ustalania alimentów przez Sąd Rejonowy. Gdyby jednak po otrzymaniu przez pozwanego odprawy wraz z zasiłkiem dla bezrobotnych, możliwości finansowe pozwanego uległy znacznemu zmniejszeniu bez jego winy (art. 136 k.r.o.), to pozwanemu może przysługiwać roszczenie z art. 138 k.r.o.
(III Ca 620/13 – Wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 24 października 2013 r., LEX nr 1716466)
Istnienie ważnego powodu do zmiany zatrudnienia na mniej zyskowne powodującej zmniejszenie się zarobków zobowiązanego do alimentacji może stanowić podstawę do żądania obniżenia alimentów na podstawie art. 138 kro, chyba, że pogorszeniu się sytuacji zarobkowej zobowiązanego do alimentacji odpowiada równoznaczny wzrost potrzeb uprawnionych do alimentacji, a zasądzone na rzecz uprawnionych alimenty nie przekraczają możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego.
(III CRN 6/73 – Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 1973 r., LEX nr 7227)
Przy ocenie, czy zachodzą przesłanki do zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego w myśl art. 138 k.r. i op., należy brać pod uwagę wszelkie okoliczności mogące świadczyć o zmianie stosunków, a zwłaszcza możliwości zarobkowych i majątkowych stron. W wypadku gdy zobowiązany do alimentacji posiada określony majątek, o zmianie okoliczności świadczy nie tylko zmiana stosunków własnościowych (utrata lub powiększenie majątku), lecz także zmiany w zakresie faktycznego dysponowania majątkiem, możliwości jego upłynnienia w celu zaspokojenia zobowiązań alimentacyjnych itp.
(III CRN 54/69 – Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1969 r., LEX nr 6480)
Rozważając przepisy art. 135 § 1 k.r.o. i art. 138 k.r.o. nie można abstrahować od obowiązków wynikających z innych przepisów. Art. 96 k.r.o. nakłada na rodziców obowiązek troski o fizyczny i duchowy rozwój dziecka, zaś wedle art. 133 § 1 k.r.o. rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie także wtedy, gdy nie znajduje się w niedostatku. Wobec treści tych przepisów uznać trzeba, że rodzic powinien dzielić się z dzieckiem skromnym nawet dochodem.
(I CKN 1077/99 – Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2000 r., LEX nr 51637)
Przez zmianę stosunków w rozumieniu art. 138 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego należy uznawać wszelkie zmiany w statusie ekonomicznym stron powodujące odmienność (zwiększenie lub zmniejszenie) zakresu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionych ale i możliwości majątkowych zobowiązanego. Zmianę taką należy przy tym oceniać w warunkach konkretnego stanu faktycznego przy uwzględnieniu istnienia warunków i okoliczności istotnych, mających charakter trwały.
(I Ca 113/13 – Wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 17 kwietnia 2013 r., LEX nr 1716686)
Zmianą stosunków w rozumieniu przepisu art. 138 k.r.o., jest każda zmiana wpływająca na zmniejszenie lub zwiększenie kryteriów opisanych w przepisie art. 135 § 1 k.r.o. (zmiana ilościowa i jakościowa), z tym, że zmiana ta musi mieć charakter istotny. Innymi słowy chodzi tutaj o istotne zmniejszenie lub zwiększenie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji albo istotne zwiększenie lub zmniejszenie się usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, wskutek czego ustalony zakres obowiązku alimentacyjnego wymaga skorygowania przez stosowne zmniejszenie albo zwiększenie wysokości świadczeń alimentacyjnych.
(I Ca 292/13 – Wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 8 października 2013 r., LEX nr 1715090)
PRZYGOTOWAŁ ZESPÓŁ SZKOLENIOWO – EDUKACYJNY
Poznaj Zespół: klik