AUTOR: ADWOKAT ZBIGNIEW BAKALARCZYK
Kara pozbawienia wolności jest najcięższą formą dolegliwości karnej za popełnione przestępstwo i wymierzana jest także sprawcom będącymi osobami z niepełnosprawnością (OzN), tak fizyczną, jak też intelektualną.
Przepisy regulujące sytuację OzN w czasie odbywania kary pozbawienia wolności znajdują się w wielu jednostkach redakcyjnych aktów prawnych różnych rzędów. Najważniejsze z nich to:
Art. 4. Kodeksu karnego wykonawczego (k.k.w.)
§ 1. Kary, środki karne, środki kompensacyjne, przepadek, środki zabezpieczające i środki zapobiegawcze wykonuje się w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności ludzkiej skazanego. Zakazuje się stosowania tortur lub nieludzkiego albo poniżającego traktowania i karania skazanego.
§ 2. Skazany zachowuje prawa i wolności obywatelskie. Ich ograniczenie może wynikać jedynie z ustawy oraz z wydanego na jej podstawie prawomocnego orzeczenia.
Art. 96 k.k.w
§ 1. W systemie terapeutycznym odbywają karę skazani z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi, w tym skazani za przestępstwo określone w art 197-203 Kodeksu karnego, popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych, upośledzeni umysłowo, a także uzależnieni od alkoholu albo innych środków odurzających lub psychotropowych oraz skazani niepełnosprawni fizycznie – wymagający oddziaływania specjalistycznego, zwłaszcza opieki psychologicznej, lekarskiej lub rehabilitacyjnej.
Art. 115. k.k.w.
§ 1. Skazanemu zapewnia się bezpłatne świadczenia zdrowotne, leki i artykuły sanitarne.
§ 2. Protezy, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze zapewnia się skazanemu bezpłatnie, jeżeli ich brak mógłby pogorszyć stan zdrowia lub uniemożliwić odbywanie kary pozbawienia wolności, a w innych wypadkach odpłatnie.
§ 3. Minister Sprawiedliwości, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia, określi, w drodze rozporządzenia, warunki i sposób zaopatrzenia osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych w protezy, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze dostarczane tym osobom bezpłatnie, a także warunki odpłatności w wypadkach, gdy nie są spełnione przesłanki do uzyskania ich bezpłatnie, mając na względzie ochronę zdrowia osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych, ich możliwości zarobkowe oraz prawidłowość wykonywania tymczasowego aresztowania oraz kar i środków przymusu skutkujących pozbawienie wolności, a także normalne funkcjonowanie w warunkach izolacji więziennej.
Oprócz tego sytuacja prawna OzN w zakładach karnych unormowana jest w regulaminie organizacyjno – porządkowym wykonywania kary pozbawienia wolności, a także w odrębnych zarządzeniach Dyrektora Generalnego Służby Więziennej.
Stan prawny i faktyczny OzN w zakładach karnych jest przedmiotem rozlicznych opracowań naukowych, a także raportu Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich z 2019 roku, pt. „Monitoring traktowania więźniów z niepełnosprawnością fizyczną i sensoryczną”.
Sytuacja OzN w zakładach karnych jest szczególna, i jak wynika z raportu KMPT nieliczne zakłady karne są przystosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami i to zarówno pod względem usunięcia barier architektonicznych, wyposażenia cel dedykowanych OzN, jak też zapewnienia niezbędnych opiekunów OzN w czasie odbywania kary pozbawienia wolności.
Na liczne trudności napotyka także zapewnienie właściwej terapii i opieki medycznej podyktowanej szczególnymi potrzebami tej grupy skazanych.
Na uwagę zasługuje niewątpliwie rola Pełnomocnika Dyrektora Generalnego Służby Więziennej do Spraw Ochrony Praw Człowieka i Równego Traktowania, powołanego Zarządzeniem Dyrektora Generalnego Służby Więziennej nr 20/2016 z dnia 19 kwietnia 2016r., w szczególności przedsiębrane działania na rzecz dostosowania warunków odbywania kary pozbawienia wolności do osób z niepełnosprawnościami.
#DI zwróciło się w trybie dostępu do informacji publicznej ze szczegółowymi pytaniami do Pełnomocnika Dyrektora Generalnego Służby Więziennej do Spraw Ochrony Praw Człowieka i Równego Traktowania dotyczącymi m.in. aktualnej, faktycznej sytuacji w jednostkach penitencjarnych OzN, wobec których wykonywana jest kara pozbawienia wolności. Udzielone przez Pełnomocnika odpowiedzi na nurtujące pytania będą przedmiotem naszej analizy pod kątem również naszych doświadczeń zawodowych, a wnioski przedstawimy niebawem.
Śledźcie nas pod #pełnosprawniwprawie
ADWOKAT ZBIGNIEW BAKALARCZYK
🦜 w Stowarzyszeniu Adwokackim „Defensor Iuris” od lutego 2021 r.,
🔸 absolwent Uniwersytetu Łódzkiego (prawo), a także uczestnik wielu studiów podyplomowych z zakresu prawa, finansów oraz rachunkowości,
🔸oprócz prowadzenia indywidualnej praktyki adwokackiej i mediacyjnej jest partnerem zarządzającym Spółki Adwokacko – Radcowskiej,
🔸swoją działalność koncentruje na sprawach związanych z postępowaniem cywilnym, w szczególności gospodarczym, ale nie stroni od spraw karnych, zwłaszcza dotyczących kodeksu karnego skarbowego oraz przestępstw gospodarczych,
🦜 zobacz jego przykładową aktywność w #DI: adwokat Zbigniew Bakalarczyk