AUTORKA: ADW. KAROLINA WILAMOWSKA
Żyjemy w dobie Internetu, w dużej części w wirtualnym świecie, zapominając o tym, że światem tym rządzą określone reguły. Reguły, które nie pozwalają na udostępnianie cudzych treści jako własnych, na przykład na korzystanie ze zdjęć wykonanych przez inną osobę. Z czego wynikają takie zakazy? Gdzie szukać informacji o tym, jak – zgodnie z prawem – publikować w Internecie?
Odpowiedzi na powyższe pytania i wiele innych dostarcza nam lektura ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Czym właściwie są prawa autorskie?
Prawa autorskie to prawa, które przysługują twórcy utworu – filmu, zdjęcia, tekstu piosenki czy opowiadania. Dzielą się one na prawa osobiste i majątkowe. Te pierwsze są niezbywalne i zapewniają autorowi w szczególności prawo do sygnowania utworu jego imieniem, nazwiskiem czy pseudonimem. Prawa majątkowe natomiast pozwalają twórcy na korzystanie z utworu i jego rozpowszechnianie na wszelkich polach eksploatacji, a także pobieranie wynagrodzenia za korzystanie z utworu – i jako takie są przedmiotem obrotu gospodarczego.
W jaki sposób najczęściej łamane są przepisy prawa autorskiego?
Sytuacje, w których dochodzi do naruszenia norm prawa autorskiego, powoli stają się codziennością. Na portalach społecznościowych czy blogach wielokrotnie powielane są treści wytworzone przez inną osobę, bez podania ich źródła. W taki sposób powielane są zdjęcia, filmiki czy grafiki. Z naruszeniem praw autorskich rozpowszechniane i udostępniane bywają w też kody do gier czy licencjonowanych programów.
Co grozi za naruszenie praw autorskich?
Konsekwencje wynikające z naruszenia praw autorskich mogą być bardzo bolesne. Z jednej strony, sprawcy takich działań grozić może odpowiedzialność karna, z drugiej – cywilna. Odpowiedzialności karnej podlega m.in. osoba, która przywłaszcza sobie autorstwo cudzego utworu lub wprowadza w błąd co do autorstwa. Karą za takie naruszenie może być grzywna, kara ograniczenia wolności, a nawet kara pozbawienia wolności. W przypadku roszczeń cywilnych, twórca może żądać między innymi zaniechania naruszenia, usunięcia jego skutków, naprawienia wyrządzonej szkody czy też zadośćuczynienia.
Czy korzystanie z cudzego utworu zawsze jest sprzeczne z prawem?
Wskazane wyżej zasady, doznają licznych wyjątków. Najistotniejszymi są:
- prawo przedruku – pozwalające na kopiowanie treści pochodzących z serwisów informacyjnych, z zastrzeżeniem niezmienności postaci przedstawionej informacji i wskazania autora udostępnionych treści,
- prawo cytatu – pozwalające na przytaczanie urywków rozpowszechnionych utworów (w tym plastycznych czy fotograficznych) w uzasadnionych celach, takich jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna czy też w celach edukacyjnych,
- bezpłatne licencje – licencje typu Creative Commons pozwalające na korzystanie, na zasadach określonych licencją, z cudzego utworu,
- dozwolony użytek osobisty – pozwala na nieodpłatne korzystanie bez zezwolenia twórcy z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego (użyczenie członkowi rodziny filmu czy zakupionego legalnie audiobooka).
Podsumowując
Kopiowanie cudzych treści, wrzucanie zdjęć nie objętych darmową licencją czy sprzedawanie kopii gier komputerowych, są takim samym przestępstwem, jak kradzież cudzej rzeczy. Tym samym, zanim bezkrytycznie wrzucimy jakiegoś posta czy wykorzystamy grafikę, zastanówmy się, czy w tym konkretnym przypadku prawo nam na to pozwala. Jeśli zaś tak – to na jakich warunkach.